Groene kikkers

Patrick Janssens

8 apr. 2024 • 3 min read

Groene kikkers (Rana esculenta synklepton) zijn veel voorkomende amfibieën. Het zijn echte waterkikkers die altijd in en rondom het water te vinden zijn. De groene kikker is niet één soort maar een complex die bestaat uit de twee soorten: meerkikker (grote groene kikker) en poelkikker (kleine groene kikker) die als ze paren hybriden kunnen vormen: de bastaardkikker (middelste groene kikker). Hybriden kunnen zich vaak niet voortplanten maar de middelste groene kikkers kan dat wel. Ze hebben twee sets chromosomen (één van de meerkikker en één van de poelkikker) die respectievelijk gebruikt worden. Als een bastaardkikker paart met een meerkikker wordt de set poelkikker chromosomen gebruikt, paart hij met een poelkikker dan wordt de set meerkikker chromosomen gebruikt. Zo houdt de 'hybride soort' zich in stand.

Tot in het recente verleden werden de groene kikkers tot het geslacht Rana gerekend, net als de bruine kikker (Rana temporaria). Maar volgens recent onderzoek op DNA, worden de groene kikkers nu apart gezet in het geslacht Pelophylax, dat alleen de meer aan elkaar verwante soorten omvat.
De beschrijving van de Middelste groene kikker of Bastaardkikker (Pelophylax kl. esculentus) biedt een interessant inzicht in deze soort groene kikkers. Hier zijn wat aanvullende details over deze fascinerende amfibieën:

De Bastaardkikker is inderdaad een veel voorkomende soort groene kikker en is sterk gebonden aan waterhabitats. Ze zijn vaak te vinden in vijvers, meren, moerassen en andere waterrijke gebieden. Deze kikkers houden ervan om te zonnebaden in het water en zijn vooral actief tijdens warme, zonnige dagen.
Het kwaken van Bastaardkikkers is een bekend geluid in veel waterrijke gebieden, vooral tijdens de voortplantingsperiode die begint vanaf half april. Mannetjes kwaken vaak massaal om vrouwtjes aan te trekken voor de paring.
Wat interessant is aan de Bastaardkikker is dat het eigenlijk geen echte soort is, maar eerder een hybride ontstaan uit een kruising tussen een poelkikker (Pelophylax lessonae) en een meerkikker (Pelophylax ridibundus). Ondanks dat het geen eigen soort is, heeft de Bastaardkikker zijn eigen unieke kenmerken en gedragingen.
De voeding van Bastaardkikkers bestaat voornamelijk uit ongewervelde dieren zoals insecten, wormen en kleine waterdieren. Ze zijn belangrijk binnen het ecosysteem omdat ze helpen bij het reguleren van populaties van deze ongewervelden.
Wat betreft de voortplanting, omklemmen mannetjes de vrouwtjes onder de oksels tijdens de paring in het water. De vrouwtjes leggen grote klompen eieren, die tot wel duizenden eitjes kunnen bevatten. Deze worden vervolgens bevrucht door de zaadcellen van het mannetje.
Het eerste deel van de wetenschappelijke naam "Pelophylax" betekent inderdaad "iemand die modderige gebieden bewaakt", wat een passende beschrijving is gezien hun habitatvoorkeur. Het tweede deel "esculentus" betekent "eetbaar", maar zoals je opmerkt, zijn kikkerbillen tegenwoordig vaak een delicatesse in de keuken, hoewel inheemse kikkers in veel landen beschermd zijn en het eten ervan beperkt is of verboden.
De poelkikker en de meerkikker kunnen vrij gemakkelijk van elkaar worden onderscheiden, maar het onderscheid tussen bastaardkikkers en de beide oudersoorten is niet zo duidelijk. Als de mannetjes kwaken is het verschil in geluid duidelijk. De meerkikker maakt een hard stotend (lachend) geluid. De poelkikker maakt een rustig regelmatig sonoor geluid. De bastaardkikker wisselt beide soorten gekwaak op een onregelmatige wijze af.
De kwaakblazen van de meerkikker zijn erg donkergrijs tot bijna zwart, die van de poelkikker zuiver wit. De kwaakblazen van de bastaardkikker zijn variabel van kleur.
Bij gevangen dieren kan de voetwortelknobbel geïnspecteerd worden. Die van de poelkikker is hoog en vormt ongeveer een halve cirkel. De voetwortelknobbel van de meerkikker is laag. De knobbel van de bastaardkikker is vaak asymmetrisch van vorm.
Deze kenmerken zijn echter vrij specialistisch en moeten voor een zekere identificatie ook nog gekoppeld worden aan andere kenmerken. Voor de zekerheid dienen ook meerdere exemplaren uit een populatie onderzocht te worden. Voor leken en zelfs experts is het ondoenlijk om aan de hand van een foto of zelfs van een enkel gevangen exemplaar altijd tot een juiste determinatie te komen.

Al met al zijn Bastaardkikkers boeiende wezens die een belangrijke rol spelen in hun habitat en een waardevol onderdeel vormen van de biodiversiteit in waterrijke gebieden.