Kleurringen aflezen

Om de trek van vogels te bestuderen en te volgen worden die voorzien van een ring met een identificatie nummer.

Het is al iets meer dan honderd jaar dat we vogels voorzien van zo'n wetenschappelijke ring, zo kunnen we de vogels identificeren op hun trek of verplaatsingen. Om de vogels ook in het veld te kunnen herkennen wordt de laatste decennia ook gebruik gemaakt van kleurringen, deze zijn relatief gemakkelijk af te lezen zonder de vogel te moeten vangen.

Collega natuurgids Jan Talloen is al een aantal jaren bezig met het aflezen van die kleurringen. Het vergt heel wat geduld om die af te lezen, de vogel zit niet altijd optimaal, te ver, te scheef, ... maar eens je eentje in het vizier hebt met een ring wil je die toch wel kunnen aflezen. Jan volgt o.a. de Zwartkopmeeuw, ze broeden in het Zwin en Scheldebekken en overwinteren aan de Middellandse zee. Door z'n geduld krijgen we een zicht op de verplaatsingen van deze prachtige meeuw.

Onderstaande tabel heeft een overzicht.

Foto: Jan Talloen, ornitholoog en zwingids.

Jan maakte onlangs voor het blad van
Natuurwerkgroep De Kerkuil uit de Westhoek, volgend artikel.

Kleurringen aflezen, Pokémon voor vogelkijkers?

(foto Eric Ingelbrecht )

Velen onder de lezers van dit artikel zullen Pokémon (her)kennen, zelf nog gespeeld hebben of (klein)kinderen er mee bezig gezien hebben. Het was wat! Vaak kon je ze zelfs bezig zien in de natuur : fictieve wezens genaamd "Pokémon", zoeken, vangen en trainen. Dat laatste is niet aan de orde , maar het zoeken en noteren van gekleurringde vogels heeft er toch wel wat van weg!

Bij mij begon het met een Lepelaar, een dier dat ik kon observeren een drietal jaar geleden vanuit de kijkhut in het Zwin Natuur Park. Wouter Faveyts, wetenschappelijk medewerker van het Zwin en geroutineerd aflezer, zette me op weg. Het virus was overgeslagen, ik was besmet en het is niet meer te stoppen.

Jonge Lepelaars worden in de Nederlandse broedkolonies al meer dan 30 jaar gekleurringd. De eerste kleurringen waren witte PVC ringen met zwarte bandjes erop. Daarna werden het gekleurde PVC ringen, met 1 letter of 1 cijfer en daarna werden het ringen met 2 letters en/of cijfers. In 2007 is de Werkgroep Lepelaar overgegaan op het systeem met 4 gekleurde ringen, een metalen ring en een vlag. In 2019 is men begonnen met een witte ring met 4  zwarte inscripties.

De kleurringen zitten altijd op de tibia (het deel boven de knie). En de metalen ring maakt altijd onderdeel uit van de combinatie.

Dit waren de kleuren van 2007 tot 2015 – steeds met gele vlagring

Dit waren de kleuren vanaf 2016 tot 2018 ( metalen ring erbij )  - steeds met zwarte vlagring

De nieuwe vlaggen (rood =Mauretanië)

Vanaf 2019 worden witte ringen met zwarte inscripties gebruikt , steeds beginnend met N.

( foto Eric Ingelbrecht )

De nieuwe ringen laten laten zich op grotere afstand iets moeilijker aflezen dan de kleurringen, maar die hebben dan weer het nadien dat sommige kleuren na verlop van tijd vervagen … Hoe dan ook heb je voor het aflezen van om het even welke kleurcombinaties of kleurringen met inscripties een goede telescoop van doen, liefst met een extender om nog wat dichterbij te komen. Geduld, ervaring en goede weersomstandigheden spellen uiteraard mee. Veel wind en vooral warmtetrilling bij zeer zonnig weer maken het aflezen soms heel moeilijk.

Oorspronkelijk dacht ik dat het overgeslagen virus zich zou beperken tot lepelaars, maar al gauw kwamen andere geringde vogels in beeld en ik was helemaal verkocht!

Er zijn immers honderden projecten rond het kleurringen van vogels. De meeste van deze projecten zijn te vinden op file:///C:/Users/Gebruiker/Desktop/cr-birding.html.

Het voordeel van kleurringen is dat je heel wat wetenschappelijke info in de databases kunt ingeven zonder dat vogels moeten gevangen worden of zonder dat je, helaas, een dode geringde vogel moet melden. Voor jezelf is het ook bijzonder spannend want als je de gegevens hebt doorgestuurd ontvang je nadien de ‘ lifehistory’, de where-abouts’ van de vogels. Soms zijn die indrukwekkend en hebben sommige vogels al een paar tienduizend kilometers op hun teller staan. Hierbij een voorbeeldje van zo’n ervaren reiziger : een Kleine Mantelmeeuw  met ring A.KOL wit op donker blauw aan rechter poot up. Geringd in Zeebrugge op 09/07/2008, door mij waargenomen op 18/08/2020 eveneens in Zeebrugge, maar volgens zijn lifehistory een vaste overwinteraar in Marokko!

Anderen zijn dan weer trouwe blijvers aan onze Belgische kust: Zilvermeeuw met ring MJA.X wit op donker blauw aan rechterpoot up bijvoorbeeld : al ruim 11 jaar langs de Vlaamse kust, met een paar uitstapjes naar Zeeland. (zie foto genomen op 27/08/2020 in Zeebrugge). Merk ook op dat sommige ringen slijtageverschijnselen hebben wat het aflezen opnieuw soms bijzonder moeilijk maakt!

Life history van : MJA.X wit op donker blauw aan rechter poot up

Zilvermeeuw

Metaalring : H152632 - Larus argentatus

Leeftijd bij aanbrengen kleurring : pullus Geslacht :

(eigen foto )

03/07/2009 Zeebrugge (Voorhaven), West-Vlaanderen, België 51°21'0''N 3°11'0''E INBO kl

03/07/2009 Zeebrugge (Voorhaven), West-Vlaanderen, België 51°21'0''N 3°11'0''E INBO me

25/09/2009 Vlissingen (Boulevard), Zeeland, Nederland 51°27'0''N 3°35'0''E Minnaar, Koos wa

30/09/2009 Westkapelle (Zeedijk), Zeeland, Nederland 51°32'0''N 3°26'0''E Wolf, Pim wa

26/10/2009 De Panne (Strand), West-Vlaanderen, België 51°6'0''N 2°35'0''E Billiau, René wa

15/11/2009 Nieuwpoort (IJzermonding), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Feys, Simon wa

05/01/2010 Nieuwpoort (Staketsel), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Billiau, René wa

05/03/2010 Nieuwpoort (Havengeul), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Adriaens, Peter wa

16/03/2010 Nieuwpoort (Strand), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Feys, Simon wa

26/03/2010 Nieuwpoort (IJzermonding), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Feys, Simon wa

29/03/2010 Nieuwpoort (IJzermonding), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Feys, Simon wa

06/04/2010 Nieuwpoort (IJzermonding), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Pourignaux, Francis wa

08/04/2010 Nieuwpoort (IJzermonding), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Feys, Simon wa

09/04/2010 Nieuwpoort (IJzermonding), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Feys, Simon wa

24/04/2010 Nieuwpoort (IJzermonding), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Deru, Jehan wa

05/07/2010 Nieuwpoort (Staketsel), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Billiau, René wa

10/07/2010 Nieuwpoort (Staketsel), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Billiau, René wa

29/07/2010 Oostende (Houtdok), West-Vlaanderen, België 51°14'0''N 2°56'0''E François, Roland wa

28/07/2011 Nieuwpoort (Staketsel), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Billiau, René wa

31/07/2011 Nieuwpoort, West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Raes, Dirk wa

05/11/2011 Bredene (Strand), West-Vlaanderen, België 51°14'0''N 2°57'0''E Allein, Serge wa

24/01/2012 Zeebrugge (Strand), West-Vlaanderen, België 51°19'0''N 3°10'0''E Van Herp, Peter wa

15/04/2012 Nieuwpoort (IJzermonding), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Deru, Jehan wa

14/03/2013 Oostduinkerke (Strand), West-Vlaanderen, België 51°8'0''N 2°40'0''E Feys, Simon wa

02/04/2013 Nieuwpoort (Havengeul), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Allein, Serge wa

25/09/2014 Nieuwpoort (IJzermonding), West-Vlaanderen, België 51°9'0''N 2°43'0''E Feys, Simon wa

14/12/2014 Westkapelle (Zeedijk), Zeeland, Nederland 51°32'0''N 3°26'0''E Arts, Floor wa

27/05/2015 Zeebrugge (Voorhaven), West-Vlaanderen, België 51°21'0''N 3°11'0''E Stienen, Eric wa

21/10/2015 Westkapelle (Zeedijk), Zeeland, Nederland 51°32'0''N 3°26'0''E Luiten, Thomas wa

07/10/2016 Oostende (Voorhaven), West-Vlaanderen, België 51°14'0''N 2°56'0''E Kerckhof, Francis wa

09/07/2017 Blankenberge (Pier), West-Vlaanderen, België 51°19'0''N 3°8'0''E Lams, Lowie wa

20/01/2018 Zeebrugge (Strand), West-Vlaanderen, België 51°19'0''N 3°10'0''E Buijs, Roland-Jan wa

31/05/2018 Zeebrugge (Voorhaven), West-Vlaanderen, België 51°21'0''N 3°11'0''E Vanermen, Nicolas br

04/12/2019 Bredene (Strand), West-Vlaanderen, België 51°14'0''N 2°57'0''E Jonckheere, Geert wa

13/08/2020 Zeebrugge (Strand), West-Vlaanderen, België 51°19'0''N 3°10'0''E Colpaert, Nathalie wa

27/08/2020 Zeebrugge (Strand), West-Vlaanderen, België 51°19'0''N 3°10'0''E Talloen, Jan wa

29/08/2020 Zeebrugge (Strand), West-Vlaanderen, België 51°19'0''N 3°10'0''E Talloen, Jan wa

Maar ze passeren allemaal de revue : meeuwen, steltlopers, roofvogels, ganzen en zelfs soms zangvogels.

Hieronder nog een interessant voorbeeld : Een Noorse tureluur met kleurringen. Nog maar pas geringd in Slettingen, Mandal, Noorwegen op 15 augustus en op 18-20 en 28 augustus  in het Zwin

(foto Eric Ingelbrecht )

En dan zijn er nog de Zwartkopmeeuwen, mijn grote favorieten. Ik begon ermee vorig jaar en ondertussen staat mijn teller op 1060 afgelezen ringen ,waarvan 80 % unieke dieren. Ik lees ze af op de belangrijke broedplaatsen, zoals op sommige plaatsen in de Antwerpse haven, maar ook op de gekende “after breeding area’s” zoals de Franse Opaalkust.

Van deze rakkers is het gekend dat ze opduiken op de meest onverwachte momenten en plaatsen. Het is en blijft een ‘kick’ geven als je weer eens “mèlano’s”  uit Hongarije, Polen, Tsjechië, Italië, Servië, Duitsland of Engeland in de kijker opmerkt.

(eigen foto )

Broedkolonie Zwartkopmeeuwen in de Antwerpse haven , met altijd tientallen geringde meeuwen uit alle windstreken ( eigen foto )

(eigen foto )

Dood gevonden Duitse Zwartkopmeeuw in de Antwerpse haven op 20/06/2020. Geringd op 20.06.2015 in Nedersaksen . (eigen foto )

Het blijft hoe dan ook een bijzonder boeiende bezigheid om kleurringen af te lezen en hiermee deel te nemen aan citizen science en ik kan het iedereen aanbevelen. Succes!

Een aantal interessante links :

Melden scholeksters met kleurringen : http://www.wadertrack.nl/

Melden Noorse ringen : http://www.ringmerking.no/cr

Melden Poolse ringen : http://ring.stornit.gda.pl/

Melden Franse kluten met kleurringen : http://www.bretagne-vivante-dev.org/avocette/index.php

Melden Franse steltlopers : https://www.bargeaqueuenoire.org/base-limicoles/index.php

Uiteraard ben ik steeds bereid om (beginnende) ringenaflezers met raad en daad bij staan :

Jan Talloen : 0498 88 40 14  - jan.talloen@belgacom.net